"Η ρύπανση «χτυπάει» την καρδιά μας"

Τα στοιχεία έρευνας που αποκαλύπτει η «Κ» για την επιβλαβή δράση των μικροσωματιδίων
Του Γιάννη Ελαφρου
Είναι εξαιρετικά μικρά, κυριολεκτικά αόρατα, αλλά άκρως επιβλαβή για την υγεία μας. Μάλιστα, όσο πιο μικρά... τόσο πιο επικίνδυνα. Ο λόγος για τα αιωρούμενα σωματίδια, που βρίσκονται στον αέρα που αναπνέουμε. Ερευνα που πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, από διεπιστημονική ομάδα, αποδεικνύει ότι στην ατμόσφαιρα καταγράφονται μεγάλες συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων. Μάλιστα, για πρώτη φορά στην Αθήνα καταγράφονται οι συγκεντρώσεις των μικροσκοπικών σωματιδίων, διαμέτρου μικρότερης από ένα μικρό (ένα εκατομμυριοστό του μέτρου), γνωστά και ως ΡΜ1, ενώ αποκαλύπτεται μια ιδιαίτερα επικίνδυνη σχέση των υψηλών συγκεντρώσεων με τις καρδιακές αρρυθμίες. Το νέφος της Αθήνας, όσο κι αν είναι διαφανές, όσο κι αν το αγνοεί η πολιτεία, είναι εδώ. Απαιτούνται επειγόντως μέτρα!
«Κατά 34% αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης συμπτωμάτων αρρυθμίας, για κάθε 1 μg/m3 αύξησης της παρουσίας ΡΜ1, τη θερμή περίοδο (από Απρίλιο έως Σεπτέμβριο). Όταν μάλιστα τα ΡΜ1 ξεπερνούν τα 4 μg/m3 τότε ο κίνδυνος οκταπλασιάζεται», αποκαλύπτει στην «Κ» ο κ. Παναγιώτης Νάστος, επίκουρος καθηγητής Κλιματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της επιστημονικής ομάδας.
Εμφάνιση αρρυθμίας
Πρόσφατα, στο διεθνές περιοδικό Fresenius μια ομάδα Ελλήνων γεωλόγων, κλιματολόγων και ιατρών δημοσίευσαν τα αποτελέσματα μιας έρευνας, που διεξήχθη από 1/10/2006 έως 30/9/2007 και αφορούσε τη συγκέντρωση των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα της Αθήνας και την επίδρασή τους στην υγεία των Αθηναίων και συγκεκριμένα στις καρδιακές αρρυθμίες. «Μελετούμε συστηματικά τις συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων για πάνω από δύο χρόνια (έχουμε πάνω από 8.000 μετρήσεις!), καταγράφοντας ταυτόχρονα τις συνέπειες σε καρδιαγγειακά νοσήματα», λέει στην «Κ» ο ιατρός κ. Κώστας Γρηγορόπουλος, εκ των συντελεστών της έρευνας. Η έρευνα καταγράφει υψηλότατες συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ 10 (διαμέτρου 10 μικρά), αλλά και ισχυρή παρουσία των μικροσκοπικών «φονιάδων» ΡΜ1. Για παράδειγμα, στη λεωφόρο Αμφιθέας με την πολύ έντονη κίνηση, το πρωινό δίωρο της αιχμής (7 - 9 π.μ.) καταγράφηκαν τον Ιανουάριο του 2007 μέσες συγκεντρώσεις PM10 70 μg/m3, τον Φεβρουάριο 68 μg/m3 και τον Μάρτιο 75 μg/m3, όταν το θεσπισμένο όριο της Ε.Ε. είναι να μην ξεπερνούν τα ΡΜ10 τα 50 μg/m3 για πάνω από 35 μέρες το χρόνο!
Ειδικά την περίοδο της εισβολής των νεφών σκόνης από τη Σαχάρα η κατάσταση ήταν δραματική. Στις 22 Απριλίου 2008 οι τιμές των PM10 ήταν μεταξύ 140-200 μg/m3, τρεις και πλέον φορές πάνω από τα όρια! Τα PM2,5 μετρήθηκαν στα 45-55 μg/m3, διπλάσιο από τα σχετικά όρια της Ε.Ε. Τέλος, τα PM1 ήταν πολύ αυξημένα σε σχέση με τις μέσες τιμές του έτους.
Με την αναπνοή
«Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι σωματίδια ανόργανης ή οργανικής ύλης είτε σε στερεά, είτε σε υγρή μορφή (σταγονίδια). Είναι φυσικής (άμμος ή άλατα της θάλασσας) ή ανθρωπογενούς προέλευσης (κεντρική θέρμανση κτιρίων, μεταφορές, βιομηχανία)», μας διευκρινίζει στην «Κ» ο κ. Γιώργος Φερεντίνος, καθηγητής στο Γεωλογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών. «Τα αιωρούμενα σωματίδια εισερχόμενα διαμέσου της αναπνευστικής οδού καταλήγουν στο κυκλοφορικό σύστημα όπου διαμέσου αυτού, εναποτίθενται στα διάφορα όργανα. Τα σωματίδια με μέγεθος έως 5 μικρά κατακρατούνται στη ρινική κοιλότητα. Αλλά εκείνα που έχουν μέγεθος ένα μικρό καταλήγουν στα βρογχιόλια και αυτά των 0,5 μm φθάνουν έως και τις κυψελίδες. Το πιο επικίνδυνο είναι ότι τα σωματίδια έχουν αυξημένη τοξικότητα καθότι στην επιφάνειά τους περιέχουν τοξικά βαρέα μέταλλα», συμπληρώνει ο κ. Γρηγορόπουλος. Ειδικά, τα ΡΜ1 προέρχονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, δηλαδή από τα οχήματα και την κεντρική θέρμανση των κτιρίων.
Οσο πιο μικρά... τόσο πιο επικίνδυνα
Οι ερευνητές μέτρησαν τα μικροσωματίδια σε ένδεκα κομβικά σημεία της Αθήνας: Αριστοτέλους, Ομόνοια, Σύνταγμα, Μεσογείων, Χίλτον, Ν. Ηράκλειο, Λεωφόρο Συγγρού (Αγιος Σώστης), Λεωφόρος Αμφιθέας, Ποσειδώνος στο Παλαιό Φάληρο και Πειραιάς (Αγία Τριάδα). Οι μετρήσεις έγιναν σε ώρες αιχμής (μεταξύ 7.30 και 8.45 π.μ.) και σε ύψος 2 μέτρων από το έδαφος, εξετάζοντας δηλαδή το αναπνεύσιμο κλάσμα και όχι σε μεγάλο ύψος, που φυσικά οι συγκεντρώσεις είναι μικρότερες. Ταυτόχρονα, γινόταν καθημερινά η καταγραφή των περιστατικών με συμπτώματα διαταραχών του ρυθμού της καρδιάς (αρρυθμία) ή άλλα συμπτώματα (τα οποία συσχετίζουν και διεθνώς πολλοί επιστήμονες με τα σωματίδια) σε εξωτερικά ιατρεία επειγόντων περιστατικών, σε νοσοκομεία, που βρίσκονταν κοντά σε σταθμούς μέτρησης.
Ποια είναι τα ευρήματα της έρευνας;
- Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα σημειώθηκαν στους σταθμούς Αριστοτέλους και Λεωφόρου Αμφιθέας, σε περιοχές με έντονη κίνηση αυτοκινήτων.
- Οι συγκεντρώσεις ήταν μεγαλύτερες κατά τη διάρκεια του χειμώνα σε σχέση με το καλοκαίρι, παρατήρηση που υποδεικνύει ότι η κεντρική θέρμανση των κτιρίων επίσης επιβαρύνει σημαντικά.
- Η στατιστική συσχέτιση έδειξε ότι όσο πιο μεγάλη είναι η συγκέντρωση μικροσωματιδίων τόσο πιο μεγάλος είναι ο αριθμός των περιστατικών με διαταραχές στον καρδιακό ρυθμό.
- Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο το καλοκαίρι από ότι τον χειμώνα.
- Ο γυναικείος πληθυσμός (60%) είναι πιο ευάλωτος από τον ανδρικό (40%).
- Η αύξηση των επισκέψεων με αρρυθμίες στα νοσοκομεία συνεχίζεται έως και τρεις ημέρες μετά την εμφάνιση των υψηλών συγκεντρώσεων, σε ποσοστό περίπου 5%.
«Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το εύρημα ότι οι επισκέπτες με περιστατικά αρρυθμίας, στη μεγάλη τους πλειοψηφία δεν ήταν ούτε καπνιστές, ούτε είχαν καρδιακά προβλήματα, ούτε ηλικιωμένοι», τονίζει ο κ. Γρηγορόπουλος. «Τέτοια φαινόμενα μπορεί να προκαλέσουν και εμφράγματα. Δεν χρειάζεται πανικός, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν αναπνέουμε άνετα στην Αθήνα. Προς το παρόν μας σώζει ο αέρας. Το ζήτημα όμως είναι να ληφθούν μέτρα από την Πολιτεία, που θα οδηγούν πρώτα και κύρια στον περιορισμό της κίνησης των Ι.Χ.».
Η ερευνητική ομάδα, που συνεχίζει το έργο της, διαθέτει γεωλόγους, ιατρούς, κλιματολόγους, υγιεινολόγους, μετεωρολόγους και ηλεκτρονικούς. Συγκεκριμένα, αποτελείται από τους: Κ. Γρηγορόπουλο, Π. Νάστο, Γ. Φερεντίνο, Α. Γιαλούρη, Α. Λάμπρου, Δ. Αυγέρη, Β. Καλαμπόκη, Θ. Βασιλείου, Δ. Σαρατσιώτη, Ι. Μαυροϊδάκο, Ε. Σαραγά, Ο. Γουγούσκα. Ιστοσελίδα: www.health2003pm.gr.